Yazı İçeriği

Tırnak Mantarı Nedir?

Tırnak mantarı, tırnaklarda kalınlaşma, renk değişikliği ve deformasyona yol açan, genellikle dermatofit adı verilen mantarların neden olduğu bulaşıcı bir enfeksiyondur. Tıbbi adıyla onikomikoz olarak bilinen bu durum, hem el hem de ayak tırnaklarında görülebilir; ancak en sık ayak tırnaklarını etkiler.

Mantar enfeksiyonu genellikle tırnağın ucundan başlar, zamanla tırnağın tamamına yayılabilir. Tırnak altında biriken mantar, tırnağın sararmasına, kalınlaşmasına, kırılmasına ve şekil bozukluklarına neden olabilir. Özellikle nemli ve kapalı ayakkabı ortamları, çıplak ayakla ortak alanlarda dolaşmak gibi durumlar enfeksiyon riskini artırır.

Tedavi edilmediğinde tırnak yapısında kalıcı bozulmalar meydana gelebilir ve enfeksiyon yayılabilir. Bu nedenle tırnak mantarı erken dönemde tanınıp uygun tedaviyle kontrol altına alınmalıdır.

Tırnak Mantarı Neden Oluşur?

Tırnak mantarı ayak tırnaklarına yerleşerek tırnakların görünümünde değişikliklere yol açabilir. Tırnak mantarı enfeksiyonu ilk aşamada belirgin semptomlara neden olmayabilir.

Ayakta tırnak mantarı belirtileri şu şekilde kendini gösterebilir:

  • Tırnak renginin beyaza, sarıya, kahverengiye ya da siyaha dönüşmesi,
  • Tırnağın kalınlaşması, şişmesi veya şeklinin bozulması,
  • Tırnak altında kötü kokulu döküntüler birikmesi,
  • Tırnağın çatlaması, kırılması veya ufalanması,
  • Tırnak yüzeyinin parlaklığını kaybetmesi,
  • Tırnak bölgesinde kaşıntı, ağrı veya rahatsızlık,
  • Tırnağın gevşemesi ve tırnak yatağından ayrılması.

Tırnak mantarı farklı mantar organizmalarından, bakterilerden ve küflerden kaynaklı olarak oluşabilir. En yaygın olanı dermatofit adı verilen bir mantar türdür. Dermatofit, tırnaklarda ve saçta bulunan bir protein olan keratinle beslenen bir küftür. Enfeksiyon sebebi bir dermatofitse bu duruma tinea unguium denir. Tırnak mantarı enfeksiyonlarının yaklaşık %90'ına dermatofitler neden olur.

Mantarlar gelişmek için sıcak, karanlık ve nemli ortamları tercih eder. Bu tür ortamlar mantarların çoğalmalarına neden olabilir. Tırnak mantarı oluşumuna ve bulaşmasına yol açabilecek bazı faktörler şu şekilde sıralanabilir:

  • Ayak hijyenine dikkat edilmemesi,
  • Ayakların sık sık ıslak bırakılması,
  • Tırnak bölgesinde yaralanmaların olması,
  • Terlemeye yol açabilecek hava almayan ayakkabıların uzun süre giyilmesi,
  • Yüzme havuzlarının çevresi, ortak duşlar, soyunma odaları ve spor salonları gibi nemli alanlarda çıplak ayakla dolaşılması,
  • Ayakta oluşan mantarın tırnak bölgesine yayılması,
  • Bağışıklık sisteminin zayıf olması,
  • Sedef hastalığı gibi tırnakları etkileyen cilt rahatsızlıkları,
  • Diyabet ve kan akışı sorunları gibi sağlık problemleri,
  • Sıcak ve nemli bölgelerdeki koşullar.

Ailenin tıbbi geçmişinde tırnak mantarı enfeksiyonu varsa bireyde tırnak mantarı görülme olasılığı artar. Yaş faktörüyse tırnak mantarının oluşumuyla ilişkili bir diğer etkendir. İleri yaştaki yetişkinlerde tırnak mantarı oluşma riski daha yüksektir. Yaş ilerledikçe dolaşım sistemi zayıflamaya başlar ve vücut enfeksiyona daha açık hâle gelebilir. Tırnaklar yaşla beraber daha yavaş uzamaya ve kalınlaşmaya başlar. Bu da tırnak mantarı oluşumuna sebebiyet verebilir.

Havuzlarda Tırnak Mantarı Riskini Artıran Faktörler

Ayak tırnağı mantarı oldukça bulaşıcı bir mantar türüdür. Doğrudan temas yoluyla ya da enfekte bir yüzeye dokunarak tırnak mantarı kapılabilir. Mantarlar ıslak ve nemli alanları tercih ettiğinden suyun bulunduğu enfekte alanlara temas etmek bulaşma riskini artırabilir. Özellikle ayakta kesik ya da çatlak gibi açıklıklar varsa temas edilen yerdeki mantarlar bu açıklıklardan vücuda girebilir.

Ortak kullanılan yüzme alanları çeşitli mantarların ve bakterilerin yayılması için uygun ortamı sağlayabilir. Deniz suyunun kapladığı alan sayesinde mantar ve bakteri kaynaklı hastalıkların bulaşma riski denizde daha düşüktür. Havuz suyuysa kapladığı alanın küçük olması sebebiyle enfeksiyon bulaştırma riski yüksek bir ortamdır.

Ortak kullanılan yüzme havuzlarında havuz hijyeninin sağlanması ve enfeksiyon bulaşma riskinin azalması için klordan faydalanılır. Klor içeriğindeki kimyasal sayesinde havuzdaki mikropları ve bazı bakterileri etkisiz hâle getirebilecek zayıf bir asit oluşturur. Klor kullanımına rağmen su yüzeyinde mantar oluşması, bazı mantarların klor direncinin tespit edilmesi için daha fazla çalışma yapılmasını gerektirir. 

Tırnak Mantarı Riskini Azaltmak İçin Alınabilecek Önlemler

Tırnak mantarı özellikle görüntü itibarıyla bireye rahatsızlık verebilen bir sorundur. Bulaşıcı olması mantarın günlük hayatı daha çok etkilemesine neden olur. Kişisel bakıma yönelik bazı basit yaşam tarzı değişiklikleri ve birtakım doğal yöntemler tırnak mantarı oluşumunu engelleyebilir.

Kişisel Hijyen ve Bakım

Kişisel temizliğe dikkat etmek birçok enfeksiyonu önleyebildiği gibi tırnak mantarı riskini azaltmak için de etkili olabilir. Tırnak mantarını önlemek için kişisel hijyene dair yapılması gereken 10 ipucu şu şekilde listelenebilir:

  • Havuz sonrası eller ve ayaklar su ve sabunla yıkanmalı, tırnak içleri ihmal edilmemeli.
  • Duş sonrası eller, ayaklar ve parmak araları iyice kurulanmalı; gerekirse ayak pudrası kullanılmalı.
  • Tırnaklar düz kesilmeli, etrafındaki deri zarar görmemeli.
  • Ayak tırnakları fazla uzamadan kısa tutulmalı.
  • Tırnak etleri koparılmamalı, açık yara bırakılmamalı.
  • Tırnak makası, törpü gibi ürünler kişisel olmalı ve her kullanım sonrası dezenfekte edilmeli.
  • Havlular sık sık değiştirilmeli, başkalarıyla paylaşılmamalı.
  • Ayaklar düzenli olarak kontrol edilmeli; kesik, kabarcık, enfeksiyon belirtileri gözlemlenmeli.
  • Ojeler uzun süre tırnakta kalmamalı, düzenli olarak temizlenmeli.
  • Mantarlı tırnağa temas sonrası eller su ve sabunla iyice yıkanmalı.

Doğru Ayakkabı ve Terlik Seçimi

Ayak sağlığının korunması için önem verilmesi gereken konulardan biri doğru ayakkabı ve terlik kullanımıdır. Gün içinde ayakların hava almasını sağlamak ve ortak alanlarda çıplak ayakla dolaşmamak enfeksiyon kapma riskini azaltabilir. Bu konuda uygulanabilecek 10 ipucu şöyle sıralanabilir: 

  • Hava akışına izin vermeyen ayakkabıları uzun süreler giymemek,
  • Kaliteli ve doğal malzemelerden yapılmış ayakkabıları tercih etmek,
  • Ayağa tam oturan, dar ya da büyük olmayan ayakkabılar giymek,
  • Ayakların terlemesine veya nemli kalmasına sebep olan ayakkabıları kullanmamak,
  • Özellikle sıcak günlerde ayakların hava almasını sağlayan açık ayakkabılar giymek,
  • Temiz pamuklu çoraplar giymek ve bunları her gün değiştirmek,
  • Terlemeye ve kokuya neden olan eski ayakkabıları dezenfekte etmek ya da kullanmayı bırakmak,
  • Çorapları ve ayakkabıları bir başkasıyla paylaşmamak,
  • Ortak kullanılan ıslak zeminlerde duş terliği, parmak arası terlik, sandalet ya da plaj terliği kullanmak,
  • Tırnak mantarı oluştuysa bulaştırmamak için ortak kullanım alanlarında kapalı ayakkabılar veya terlikler giymek.

Antifungal Ürünler ve Doğal Yöntemler

Antifungal ürünler ayak mantarı tedavisinde kullanılabilir. Bazı antifungal kremler, merhemler, pudralar, yağlar ve spreyler tırnak mantarı riskinin azaltılmasında ve tekrar oluşmasının engellenmesinde kullanılabilir. Antifungal ürünler enfeksiyona neden olan mantarın türüne ve enfeksiyonun kapsamına bağlı olarak seçilmelidir. Hangi ürünün ne şekilde kullanılması gerektiği konusunda bir doktora danışılabilir.

Kullanılan ayakkabıları düzenli olarak havalandırmak mantardan korunmak için kolay ve etkili yöntemlerden biridir. Havalandırmaya ek olarak antifungal bir spreyle ayakkabıları temizlemek ayakkabı sebebiyle mantar oluşumunu engelleyebilir. Antifungal ayak pudrası kullanmak ayak bakımının bir parçası hâline getirilebilir. Ayaklar ve tırnaklar yıkanıp kurulandıktan sonra pudralanabilir. Bu sayede ayakta terleme ve nemlenmeye bağlı mantar oluşumu riski azalabilir.

Araştırmalar birtakım doğal yağların antifungal özelliklere sahip olduğunu, mantar tedavisinde ve mantarı önlemede faydalı olabileceğini ortaya çıkarmıştır. Bu yağlar şöyle örneklendirilebilir:

  • Sardunya yağı,
  • Limon otu yağı,
  • Biberiye yağı,
  • Kekik yağı, 
  • Nane yağı,
  • Çay ağacı yağı,
  • Hindistan cevizi yağı,
  • Lavanta yağı,
  • Defne yağı, 
  • Muskat yağı,
  • Servi yağı,
  • Bergamot yağı,
  • Portakal yağı.

Aromaterapide kullanılan doğal yağların yan etkileri birtakım kimyasallara göre daha az olsa da bu yağlar bazı durumlarda alerjik reaksiyona sebebiyet verebilir. Bu nedenle kullanmadan önce bir doktora danışmak faydalı olabilir.

Havuz Kullanımı ve Sonrası

Havuzda yüzmek ve havuz kenarında vakit geçirmek çok keyifli aktiviteler olsa da ıslak zemin bazı enfeksiyonlar için tehlike oluşturabilir. Bu sebeple havuz kullanımı sırasında ve sonrasında birtakım enfeksiyon önleme yöntemlerinin uygulanması faydalı olabilir. Bu yöntemlerden 10 tanesi şu şekilde sıralanabilir:

  • Yüzmeden önce duş almak, ciltteki kir ve teri uzaklaştırarak enfeksiyon riskini azaltır.
  • Havuzdan sonra vakit kaybetmeden duş alınmalı, kimyasalların ciltte kalması engellenmeli.
  • Ortak duş alanlarında mutlaka terlik giyilmeli.
  • Duş sonrası parmak araları dâhil vücut iyice kurulanmalı.
  • Islak mayo çıkarılmalı, kuru ve temiz kıyafetler giyilmeli.
  • Duş imkânı yoksa ayaklar kişisel havluyla kurulanmalı, havlu paylaşılmamalı.
  • Havuz kenarında çıplak ayakla yürünmemeli, terlik ya da sandalet kullanılmalı.
  • Açık yara veya çizik varsa havuza girilmemeli ya da su geçirmez bandajla kapatılmalı.
  • Klor cildi kurutabileceğinden duş sonrası ayaklar nemlendirici kremle desteklenmeli.

Ortak Alanlarda Dikkat Edilmesi Gerekenler

Enfeksiyona sebep olan mantarlar ve bakteriler uygun koşullarda hızla yayıldığından ortak kullanılan alanlar bulaşma riskinin en yüksek olduğu ortamlardır. Özellikle mantarların çoğalıp yerleşmek için tercih ettiği nemli, ıslak ve karanlık ortamlarda enfeksiyon riskine karşı dikkat edilmelidir. Bu konuda alınabilecek bazı önlemler şu şekilde sıralanabilir:

  • Halka açık havuz kenarı, duş, hamam, sauna, spor salonu, soyunma odası ve otel odası gibi ortak alanlarda çıplak ayakla dolaşmaktan kaçınmak,
  • Ortak kullanılan bu alanlarda teması azaltması için terlik veya sandalet kullanmak ve bunları başkalarıyla paylaşmamak,
  • Bu alanlarda çıplak ayakla zemine basmak durumunda kalındığında ayakları parmak araları da dâhil olmak üzere sabun ve suyla iyice yıkayarak kurulamak,
  • Evde tırnak mantarı sorunu yaşayan biri varsa banyoda terlik kullanmak ve her duş sonrası banyo zeminini dezenfekte edip kurulamaya özen göstermek,
  • Havuz, hamam, spor salonlarındaki duşlar gibi alanlardan sonra kurulanmak için kişisel havlu kullanmak,
  • Kuaför ve güzellik merkezi gibi ortamlarda ayak ve tırnak bakımına yönelik işlemler yaptırılacaksa kullanılan tırnak makası, törpü ve oje gibi malzemelerin tek kullanımlık veya iyi dezenfekte edilmiş olmasına dikkat etmek ya da evden götürmek.

Tırnak Mantarı Tedavi Yöntemleri

Tırnak mantarı ayakta ve tırnakta istenmeyen bir görüntüye yol açabildiğinden kozmetik bir endişe olarak ortaya çıkabilir. Bu durumda enfeksiyon ilerledikçe daha ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Mantar oluşumunu erken tespit etmek ve birtakım önlemlerle veya tedavi yöntemleriyle enfeksiyonun ilerlemesini engellemek gerekebilir.

Tırnak mantarı bazı nadir durumlarda tedaviye ihtiyaç duyulmadan, kişisel bakım yöntemleriyle geçirilebilir. Tedavi ihtiyacı ve yöntemi semptomlara, enfeksiyonun ilerleme durumuna ve enfeksiyona neden olan mantar türüne bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Antifungal tedaviler tırnak mantarı enfeksiyonlarının yaklaşık %60 ila %80'ini tedavi etmede etkilidir.

 Tırnak mantarı tespit edildikten sonra dermatologlar tarafından uygulanan bazı yöntemler şunlardır:

  • Oral Antifungal İlaçlar: Ağızdan alınır, tırnağın sağlıklı şekilde uzamasını sağlar. Sonuçlar aylar sürebilir. Yan etkiler (örneğin karaciğer hasarı) nedeniyle doktor kontrolünde kullanılmalıdır.
  • Antifungal Tırnak Kremleri: Uygulama öncesi tırnak inceltilir. Doktor yönlendirmesiyle kullanılmalı; bazı yan etkiler olabilir.
  • İlaçlı Ojeler: Tırnak ve çevresine sürülür, düzenli alkolle temizlenip yeniden uygulanır. Etkisi oral ilaçlara göre daha az olabilir.
  • Lazer Tedavisi: Işık enerjisiyle mantar hedeflenir. Başarı oranı düşüktür, yaygın kullanılmaz.
  • Ameliyat: Gerekli durumlarda tırnak geçici olarak çıkarılır. Tekrar etme riski olduğundan tedavi sonrası kontroller önemlidir.

Bu yöntemlerin dışında kesin olarak kanıtlanmasa bile sarımsak ve elma sirkesi gibi bazı doğal ürünlerin ve bitkisel yağların kullanımıyla mantar tedavi edilebilir. Bu yöntemlerin etkisini doğrulamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

Sıkça Sorulan Sorular

Tırnak mantarı belirtileri nelerdir?

Tırnağın renginin değişmesi, kalınlaşması, ufalanması, şeklinin bozulması yaygın görülen tırnak mantarı belirtilerindendir. Tırnağın kötü kokmaya başlaması, ağrıması, kaşınması ve yerinden kalkması gibi belirtiler de görülebilir.

Tırnak mantarını önlemek için hangi ürünler kullanılabilir?

Tırnak mantarını önlemek için özellikle önerilen bir ürün yoktur. Antifungal ayak pudraları terleyen ayaklarda mantar oluşmaması için doktor önerisiyle kullanılabilir. 

Havuz sonrası tırnak bakımı nasıl yapılmalıdır?

Havuzdan çıktıktan sonra mümkün olduğunca kısa süre içinde duş alınmalıdır. Daha sonra kişisel bir havluyla ayaklar iyice kurulanmalıdır. Klorlu su ayakların nemini kaybetmesine yol açabileceğinden ayakları nemlendirmek faydalı olabilir..

Çocuklarda tırnak mantarı görülür mü?

Tırnak mantarı genellikle ileri yaştaki yetişkinler görülür. Özellikle 6 yaşın altındaki çocuklarda tırnak mantarına rastlanma olasılığı düşüktür. Bazı durumlarsa çocukların tırnak enfeksiyonu geçirme olasılığını artırabilir.