Parazit Nedir? Türleri, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri
Parazitler, başka bir canlıda yaşayarak onun besin kaynaklarını tüketen organizmalardır. Ektoparazitler, helmintler ve protozoalar olmak üzere üç ana gruba ayrılırlar. İnsanlara kirli su, çiğ yiyecekler, evcil hayvanlar ve kişisel temasla bulaşabilirler. Belirtileri arasında ishal, karın ağrısı, kilo kaybı, yorgunluk ve cilt döküntüleri bulunur.
Tanı dışkı, kan testleri ve görüntüleme yöntemleriyle konulur. Tedavi genellikle antiparaziter ilaçlarla yapılır. Korunma için hijyen kurallarına dikkat etmek, güvenli gıda tüketmek ve evcil hayvanların parazit kontrollerini düzenli yaptırmak gerekir.
Parazit, konak adı verilen başka bir organizmanın üzerinde veya içinde bulunur. Parazitler bu organizmalarla yaşar ve büyür. Konaklarına zarar verecek şekilde büyüyen parazitler, hayatta kalmak için konaklarına ihtiyaç duyar. Bu nedenle nadiren konaklarına öldürmeye ihtiyaç duyarlar, ancak insanlarda ölümcül olacak hastalıklara yol açabilirler.
Doğada serbest yaşayan, tek hücreli ve parazit olabilen bu organizmalar mikroskop altında görüntülenir. İnsan vücudu, haşerelerden, memelilerden veya bir insandan diğerine geçen çeşitli protozoal parazitler için konak olabilir. Bir insanın bağırsağında, kanında veya dokusunda yaşayabilir.
Parazit Çeşitleri
İnsanlarda hastalığa neden olan üç ana parazit türü bulunur. Bunlar; ektoparazitler, helmintler ve protozoalardır. Parazit çeşitleri kendi içinde de ayrı gruplandırılır.
Ektoparazitler
Ektoparazitler konakçısının dışında yaşayan parazitlerdir. İnsanlarda da sıklıkla görülür ve kolaylıkla bulaşabilir. Genellikle kan yoluyla, hayvanlar ve insanlar arasında enfeksiyon taşırlar. Bu gruba giren birçok canlı kanınızla beslenir.
Pireler: Pireler, uzun mesafeler atlamak için kullandıkları güçlü arka bacaklara sahip küçük, kanatsız böceklerdir. Enfekte pireler, konakçılarını ısırdıklarında veya bir konakçı yanlışlıkla enfekte bir pireyi yutarsa hastalığı yayabilir.
Bitler (Baş biti ve kasık biti): Çocukların genellikle okullarda yakalandıkları bit problemi de ektoparazitler sebebiyle olur. Bitler sürünerek dolaşır, küçük ve yassı böceklerdir. Baş bitleri kafanızdaki saçta yaşar. Kasık bitleri ise kasık kıllarında ve genital bölge yakınlarında yaşar. Her iki bit türü de yakın temas yoluyla kişiden kişiye geçebilir. Cinsel ilişki yoluyla bulaşabilir. Toplu yerlerde çarşaf, yastık veya havlu gibi eşyaların paylaşılması bitlerin başkasına bulaşmasına neden olabilir.
Akarlar: Örümcek ve kenelerin akrabasıdır. Küçük eklembacaklılar olarak kabul edilen akarların bazı türleri uyuz hastalığının ana sebebidir.
Keneler: Keneler sık sık ölümcül enfeksiyonlara sebep olabilir. Isırıkları genellikle kaşıntı ve ağrıya neden olmaz. Isırdığı kişinin cildine gömülürler. Ormanlık alanlarda, tarlalarda, çimenlik bölgelerde yaşayan keneleri tek başınıza çıkartmak sağlık problemlerine ve Kırım Kongo Kanamalı Ateşi hastalığına sebep olabilir.
Helmintler
Helmintler genellikle mide ve bağırsak sistemlerinizde yaşayan parazit kurtlardır. Mide, ince bağırsak ve kalın bağırsak dahil olmak üzere ağızdan anüse kadar olan tüm bölgede yer alabilir. Bazı helmintler yetişkinlik dönemlerinde çıplak gözle görülebilir. İnsanları etkileyen başlıca helmint türleri şunlardır:
Trematodlar: Bir tür yassı solucan olan trematodlar; kirlenmiş su, salyangozlar, yengeçler, balıklar gibi suda yaşayan hayvanlardan bulaşabilir. Kanı, idrar kesesini, karaciğeri, akciğeri, bağırsakları ve diğer organları enfekte edebilir.
Tenyalar: Bağırsaklarda yaşayan uzun yassı solucan türüdür. Konakçıların yediği besinlerden faydalanır ve onlarla beslenirler. Vücuda yumurta bırakarak yayılırlar. Dışkılama yapıldığında yumurtalar vücudu terk eder. Enfekte yiyecekler, kirli su ve az pişmiş et yoluyla yayılabilirler.
Yuvarlak kurtlar: Yuvarlak kurtlar bağırsaklarınızda yaşayan küçük parazitlerdir. Enfekte dışkı veya topraktan yayılırlar.
Protozoalar
Tek hücreli organizmalara sahip bir parazit türüdür. Mikroskobik canlılardır ve binlerce farklı türü vardır. Bağırsaklarda, kanda veya dokularda yaşayabilirler. İnsanları etkileyen protozoa parazit türleri şunlardır:
Amipler
Siliatlar
Kamçılılar
Sporozoanlar
Parazit Belirtileri
Parazit belirtileri, parazitin türüne göre değişiklik gösterebilir. Yaygın parazit semptomları arasında ishal, kusma, bulantı, açıklanamayan kilo kaybı, kas ağrıları, ateş, ürperti, uyku sorunları gibi problemler görülebilir.
Parazit belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
İshal
Mide bulantısı ve kusma
Karın ağrısı
Açıklanamayan kilo kaybı
Yemeklerden sonra doymama
İştah artışı
Kas ağrıları
Ateş
Ürperti
Uyku sorunları
Tükenmişlik ve yorgunluk
Zayıflık
Cilt döküntüsü
Bir parazitiniz olabilir ve bunlar arasından herhangi bir semptom vermeyebilir. Semptomlar enfeksiyondan uzun bir süre sonra ortaya çıkabilir. Hiçbir semptom göstermeden yanlışlıkla da olsa başka bir kişiye bir parazit geçirebilirsiniz.
Parazitlerin Bulaşma Yolları
Parazitler kirli su, yıkanmamış sebze ve meyveler, evcil hayvanlar, sinekler, havlu gibi kişisel eşyalar ve el sıkışmayla bulaşabilir. Kirlenmiş su, yiyecek, toprak, kan veya dışkı yoluyla parazit bulaşabilir. Bu nedenle kirli su tüketiminden uzak durmak ve evin temizliğini zamanında yapmak gereklidir. Yıkanmamış sebze ve meyveler de parazitin bulaşmasına neden olur.
Parazitlerin yaygın bulaşma yolları şunlardır:
Balık da dahil olmak üzere çiğ veya az pişmiş etler
Çiğ veya yıkanmamış meyve ve sebzeler
Su teresi gibi çiğ su bitkileri
Pastörize edilmemiş süt ve meyve suları
Kedi ve köpek gibi evcil hayvanlar parazit taşıyabilir ve parazitleri insanlara geçirebilir. Uygun el yıkama ve hijyen, riski büyük ölçüde azaltabilir. Yavru köpekler ve kediler gibi genç hayvanların, yuvarlak kurtlar ve kancalı kurtlarla enfekte olma olasılığı daha yüksektir.
Bazı parazitler ortak eşyaların kullanımı ile bulaşabilir. Başkasının yatağından, çarşafından ve havlusundan bulaşabilir ve vücudunuzu konakçı olarak kullanmaya başlayabilir.
Parazitlerin Teşhisi ve Tedavisi
Vücut sıvılarında veya dokularda parazitleri veya parazit belirtileri (yumurtaları gibi) aranır ve parazit enfeksiyonları teşhis edilir. Parazitlerin teşhisi için şu testler istenebilir:
Dışkı (Gaita)
Kan
Endoskopi/Kolonoskopi
MRI
Röntgen
Teşhis Yöntemleri
Paraziter hastalıkların teşhisi için pek çok laboratuvar testi mevcuttur. Belirtilere ve semptomlara göre sağlık uzmanınız sizden hangi testi isteyeceğini söyleyebilir. Kan testleri ile bazı parazitik enfeksiyonlar tespit edilebilir. Kan testleri belirli bir parazit enfeksiyonunu arar; tüm parazitik enfeksiyonları arayacak bir kan testi yoktur.
Seroloji ve kan yayması testleri vücutta parazit tespiti sağlayabilir. Dışkı testleri, ishal, gevşek veya sulu dışkı, kramp, şişkinlik (gaz) ve diğer karın rahatsızlıklarına neden olan parazitleri bulmak için kullanılır.
Tedavi Yöntemleri
Sağlık hizmeti sağlayıcıları, çeşitli parazit enfeksiyonlarını tedavi etmek için farklı ilaçlar kullanırlar. Parazitin ilaç tedavisi sırasında en yaygını antiparaziterler (anthelmintikler veya antiprotozoaller), antibiyotikler ve antifungal ilaçlardır. Sağlık uzmanınız, sahip olduğunuz parazite karşı en uygun tedavi yöntemini arayacaktır. Ayrıca ilaçlı losyonlar ve şampuanlar kullanılabilir.
Doğal parazit tedavisi sırasında kullanabileceğiniz bazı besinler bulunabilir. Karanfil yağı, nane, greyfurt çekirdeği özü, kekik yağı, berberis gibi bitkiler ve yağlar kullanılabilir. Probiyotikler kullanmak devam etmekte olan bir parazit enfeksiyonunu kontrol altına almaya yardımcı olabilir. Unutulmamalıdır ki doğal yöntemler dirençli parazit türleri oluşumuna zemin hazırlayabilir. Bunun için bir doktora danışmanız önerilir.
Doğal tedavi sırasında şu beslenme önerileri uygulanabilir:
Rafine gıdalarda, meyvelerde, meyve sularında, süt ürünlerinde ve bal dışındaki tüm şekerlerde bulunan basit karbonhidratlardan kaçının.
Geleneksel olarak parazitleri öldürmek için kullanılan çiğ sarımsak, kabak çekirdeği, nar, pancar ve havuç gibi yiyecekleri daha fazla tüketebilirsiniz. Sindirim sistemini temizlemek için bol bol su için.
Daha fazla lif tüketin, bu kurtlardanve parazitlerden kurtulmanıza yardımcı olabilir.
Probiyotikler, sindirim sisteminizin sağlıklı kalmasına yardımcı olur. Bazı ciddi bağışıklık yetmezliği olan hastalarda uygun olmayabilir. Doktorunuzla görüşün.
Sindirim enzimleri bağırsak yolunuzu parazitler için elverişsiz hale getiren normal durumuna geri döndürmeye yardımcı olabilir.
Doktorunuz parazitinizin gittiğinden emin olmak için dışkınızı tekrar test edecek ve tekrar enfekte olmaktan kaçınmanıza yardımcı olacak tavsiyelerde bulunacaktır.
Parazitlerden Korunma Yolları
Gündelik hayatınızda yapabileceğiniz basit ama etkili birkaç yaşam tarzı değişikliğiyle parazitlerden korunabilirsiniz. Şu kurallara dikkat edilmelidir:
Hijyen kurallarına dikkat etmek: Özellikle yemek hazırlarken, yemekten önce, tuvalete gittikten sonra ve bez değiştirdikten sonra ellerinizi sık sık yıkamayı ihmal etmeyin. Ayrıca her gün duş almaya çalışarak kişisel hijyeninize dikkat edin.
Gıda güvenliğine önem vermek: Bozulmuş ve kirlenmiş besinleri tüketmek parazit oluşumuna yol açabilir. Yiyecekleri düzgün bir şekilde saklayın, bozulup bozulmadığına dikkat edin. Meyve ve sebzeleri düzgünce yıkayın, temizlendiğinden emin olun. Bunları soyarak da tüketebilirsiniz.
Evcil hayvan bakımı: Evcil hayvanınız için parazit önleyiciler kullanabilirsiniz. Böylelikle hem parazitlerin sizlere bulaşmasını önlemiş, hem de kedi veya köpeğinizin daha rahat etmesini sağlamış olursunuz. Evcil hayvanınızın topikal parazit önleyicisini kafatasının tabanındaki deriye, omuzlarının arasına veya sırtına dökün. Oral yoldan ilaç almakta zorlanan hayvanlar için idealdir. Veterinerler enjekte edilebilir parazit önleyiciler kullanarak evcil hayvanınızı temiz tutabilir.
Seyahat önlemleri: Gittiğiniz yerle ilgili bilgin bir gezgin olarak parazit ve virüslerden uzak durabilirsiniz. Bulaşıcı hastalıklar hakkında bilgi almaya çalışın, olmanız gereken bir aşı varsa mutlaka olun. Ayrıca kişisel eşyalarınızı kullanmaya özen gösterin. Başkasının kullandığı havlu, çarşaf, yataklardan mümkün olduğunca uzak durun.
Parazitlerle İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Parazit nedir?
Parazit nedir sorusu, canlı vücudunda beslenen organizmaları tanımlar. Bu organizmalar konak canlının zararına yaşar ve onun kaynaklarını tüketir.
Parazit ne demek?
Parazit ne demek sorusunun yanıtı, başka bir canlının vücudunda yaşayarak ondan beslenen organizma şeklindedir. İnsanlarda genellikle bağırsaklar gibi iç organlarda görülür.
Vücutta parazit olduğu nasıl anlaşılır?
Vücutta parazit olduğu nasıl anlaşılır sorusu, karın ağrısı, ishal, kilo kaybı ve anüs çevresinde kaşıntı gibi belirtilerle yanıtlanır. Ayrıca halsizlik ve besin emilim bozuklukları da görülebilir.
Vücutta kurt veya parazit nasıl temizlenir?
Vücutta kurt veya parazit nasıl temizlenir sorusunun cevabı, hekimin reçete edeceği antiparaziter ilaçlarla mümkündür. Tedavi sonrası hijyen kurallarına dikkat edilmelidir.
Vücuttaki parazit nasıl temizlenir?
Vücuttaki parazit nasıl temizlenir sorusunun cevabı ilaç tedavisidir. Bazı durumlarda tekrarlayan dozlarla tedavi gerekebilir.
Vücutta kurt ve parazit olduğu nasıl anlaşılır?
Vücutta kurt ve parazit olduğu nasıl anlaşılır sorusu, dışkıda görülebilen kurtlar, ani kilo kaybı ve sindirim sistemi problemleriyle açıklanabilir. Kan testleri ve gaita analizleri tanıyı netleştirir.
Vücuttaki parazit nasıl temizlenir evde?
Vücuttaki parazit nasıl temizlenir evde sorusuna cevap olarak hijyen kuralları, sarımsak, kabak çekirdeği gibi doğal destekler önerilse de ilaçsız tedavi yeterli olmayabilir. Mutlaka uzman görüşü alınmalıdır.
Parazitlerden korunmak için hangi hijyen kurallarına dikkat etmeliyim?
Parazitlerden korunmak için kişisel hijyen büyük önem taşır. Ellerinizi yemeklerden önce, tuvalet sonrası ve dışarıdan geldikten sonra sabunla yıkamalı, sebze ve meyveleri tüketmeden önce bol suyla yıkamalısınız. Çiğ veya az pişmiş et ürünlerinden kaçınmak da bulaş riskini azaltır.
Parazit tedavisinde kullanılan ilaçlar güvenli mi?
Parazit ilaçları, uzman kontrolünde kullanıldığında genellikle güvenlidir. Özellikle çocuklar, hamileler ve kronik hastalığı olan bireylerde doz ayarlamasına dikkat edilmelidir.
Parazit mide ve baş ağrısı yapar mı?
Evet, bazı paraziter enfeksiyonlar mide ağrısı ve sindirim sorunlarına yol açabilir. Bağışıklık sisteminin verdiği tepkiler ve parazitin salgıladığı toksinler baş ağrısı gibi genel belirtileri tetikleyebilir.
Vücuttaki parazit nasıl temizlenir?
Vücuttaki parazitlerin temizlenmesi, hekim tarafından reçete edilen antiparaziter ilaçlarla sağlanır. Tedavi, parazitin türüne ve yayılımına göre kişiye özel planlanır.
Parazitler kilo kaybına ve halsizliğe neden olur mu?
Evet, parazit enfeksiyonları, bağırsaklardan besin emilimini bozarak kilo kaybına neden olabilir. Uzun süren enfeksiyonlarda vücut direnci düşer, bu da halsizlik ve yorgunluk hissine yol açar.
Parazitler nasıl yayılır?
Parazitler, kirli su, yıkanmamış sebze-meyveler ve hijyen kurallarına uyulmaması yoluyla bulaşır. Ayrıca enfekte hayvanlar veya yüzeylerle temas da yayılımda etkilidir.
İnsanlarda parazit nasıl olur?
İnsanlarda parazit oluşumu, genellikle ağız yoluyla alınan yumurta ya da larvaların vücuda yerleşmesiyle başlar. Enfekte gıdalar, su kaynakları veya hijyenik olmayan koşullar bu bulaşın temel nedenleridir.
Paraziter enfeksiyon nedir?
Paraziter enfeksiyon, parazitlerin insan vücudunda yaşayıp çoğalmasıyla oluşan bir hastalık durumudur. Sindirim sistemi başta olmak üzere, solunum veya sinir sistemini de etkileyebilir.
Endoparazitler nedir?
Endoparazitler, vücut içinde yaşayan parazitlerdir ve genellikle bağırsak, kan, kas dokuları gibi alanlara yerleşirler. Giardia ve bağırsak solucanları en bilinen türlerdendir.
Kıl kurdu nedir?
Kıl kurdu (Enterobius vermicularis), özellikle çocuklarda yaygın olarak görülen, anüs çevresinde kaşıntıya neden olan bir bağırsak parazitidir. Küçük ve ince beyaz kurtçuklar şeklindedir.
Vajinal kıl kurdu nedir?
Vajinal kıl kurdu, nadiren kıl kurdunun anüs bölgesinden vajinaya göç etmesiyle oluşur. Özellikle küçük kız çocuklarında kaşıntı, yanma ve huzursuzluk yaratabilir.
Bağırsak kurdu nasıl düşürülür?
Bağırsak kurtları, hekimin önerdiği ilaçlarla kolaylıkla vücuttan atılabilir. Aile bireylerinin birlikte tedavi edilmesi ve ortamın hijyenik tutulması tekrar bulaşı önler.
Çocuklarda bağırsak paraziti nasıl temizlenir?
Çocuklarda parazit tedavisi, yaşa uygun antiparaziter şurup veya tabletlerle yapılır. Tedavi sürecinde ev hijyenine dikkat edilmeli, tüm aile bireyleri kontrol edilmelidir.
Dışkıda parazit veya kurt belirtisi nasıl olur?
Dışkıda parazit belirtisi, iplik gibi hareketli yapılar, mukuslu yapı ve kötü koku ile kendini gösterebilir. Aynı zamanda karın ağrısı, ishal ve huzursuzluk gibi belirtiler eşlik edebilir.
Kedi ve köpekten parazit geçer mi?
Evet, kedi ve köpekten insanlara parazit geçebilir. Özellikle dışkı yoluyla temas, düzenli veteriner kontrolleri yapılmayan evcil hayvanlarda risk oluşturur.
Yayınlanma Tarihi:25 Nisan 2025 Cuma
Güncellenme Tarihi:25 Nisan 2025 Cuma
*Bu içeriğin
geliştirilmesinde Tıbbi Direktörlük katkı sağlamıştır.
*Web sitemizdeki bilgiler
kişi ve tedaviye yönlendirme amacı taşımaz. Tanı ve tedaviye yönelik tüm
işlemlerinizi doktorunuza danışmadan uygulamayınız. İçeriklerde Acıbadem Sağlık Grubu'nun
tedavi edici sağlık hizmetlerine yönelik bilgiler yer almamaktadır.
Her türlü soru, görüş ve önerileriniz için aşağıdaki formdan bizimle iletişime geçebilirsiniz. Talebiniz doğrultusunda Çağrı Merkezi yetkililerimiz size en kısa sürede dönüş yapacaklardır.