Folikül kistleri yumurtlama olmadığı durumlarda görülür. Yumurtlamayı bozan ağır stres, ağır hastalık, kilo değişimi, ilaç kullanımı gibi çeşitli nedenlerle oluşabilir. Folikül kistler, çoğu zaman bir belirti vermez ve bir adet kanaması sonrasında kaybolabilir. İçine kanama olan hemorajik kistlerde şiddetli ağrı olabilir. Folikül kistlerini takip etmek gerekebilir. Bu kistler, adet kanaması ile birlikte kendiliğinden geçebildiği gibi doğum kontrol hapları ile 2-3 ay tedavi de gerektirebilir. Kanama ve şiddetli ağrıya neden olursa laparoskopi ile alınmaları gerekebilir.
Vücuttaki iyi huylu yumurtalık kistlerinin çoğunluğu yumurtalığın dış yüzeyini kapsayan hücreler ile çevrili içi sıvı dolu kistlerdir. Matür kistik teratoma da denen dermoid kistler, ergenlik döneminde ve genç yaştaki kadınlarda görülür. Bu kistlerin hücre içindeki genetik yapı bozukluğundan kaynaklandığı ve daha anne karnında iken oluşmaya başladığı kabul edilir. Kistlerin içinde normalde yumurtalık dokusunda bulunmayan kıl, kemik, diş ve yağ dokusu bulunabilir. Çok büyük boyutlara dek büyüyebilir ve yumurtalığı tahrip edebilirler. Karın ağrısı, şişkinlik, bağırsak şikayetleri, adet kanaması düzensizliği ile belirti verebilir.
Çikolata kisti ya da endometrioma, yumurtalıkta içi kanla dolu yuvarlak/oval bir yapıdır. Rahim içini döşeyen hücre katmanına “endometrium” denilir. Bu hücrelerin rahim içinden başka yerlerde bulunması endometriozis ismi verilen hastalık durumudur. Yumurtalık dokusunda bulunması ve adet kanamaları sırasında burada da kanama olup kistleşmesi durumuna ise çikolata kisti denir. Üreme çağındaki kadınlarda görülür. Kronik kasık ve bel ağrısı, ağrılı adet görme, ağrılı cinsel ilişki ve hatta ağrılı tuvalete çıkma çikolata kistinin belirtileri arasındadır.
Çikolata kisti tedavisi
Endometriomalar 4 cm'den küçük olup belirgin bir şikayete neden olmuyorsa sadece takip edilir. Daha büyükleri ve şikayete neden olanları operasyon ile çıkarılır. Burada seçkin tedavi laparoskopi ya da robotik cerrahidir. Çikolata kistleri çıkarılır ve varsa başka endometriozis odakları da lazer ya da koterle yakılarak yok edilir. Endometriozis nüks etmeye çok eğilimli bir hastalıktır, tekrar tekrar yapılacak operasyonlar yumurtalığın zarar görme olasılığını artırır. Bu durumdaki genç ve doğum yapmamış kadınlara hemen gebelik ya da yumurta dondurulması önerilir.
Yumurtalıklar karnın içinde alt tarafta bulunan, hafif çukurumsu yerlerinde çok az hareket edebilecek yapıya sahiptirler. Badem şeklindeki bu yapıların her iki uç tarafından giren/çıkan atar damarlar ve toplardamarlar vardır. Kist veya tümör nedeniyle ya da tüp bebek gibi tedavilerde fazla ilaç uygulaması ile yumurta fazla geliştiğinde yumurtalık kendi ekseni etrafında dönebilir, buna torsiyon denir.
Over torsiyon, damarların burulmasına ve kan akımının durmasına neden olur. Bu durumda beslenemeyen yumurtalık dokusu, çürümeye ve yumurtalar ölmeye başlar. Olay daha da gecikirse bu kez kişinin hayatını da tehdit edebilecek pıhtılaşma problemi ortaya çıkabilir. Kisti olduğu bilinen ya da kısırlık tedavisi için ilaç alan bir kişide ani gelişen ağrı, bayılma, tansiyon düşüklüğü, soğuk terleme gibi bulgular torsiyonu düşündürmelidir. Laparoskopi ile dönmüş olan yumurtalık geri turla normal duruma getirilerek beklenir. Ameliyat sırasında tekrar pembeleşerek beslenmeye başladığı görülen yumurtalık, kist alındıktan sonra yerinde bırakılır. Ancak beslenmeye başlamaz ve dokuların bozulduğu düşünülürse yumurtalık alınmak zorunda kalınır. Böyle bir durum henüz çocuğu olmamış bir kadın için rezervlerinin yarısının kaybı anlamına gelir.
