Yazı İçeriği

Kanola Yağı Nedir?

Bitkilerden elde edilen yağlar, mutfaklarda sıklıkla kullanılan sağlıklı yağlar arasında yer alır. Bu yağlardan biri de düşük doymuş yağ içeriğiyle bilinen kanola yağıdır. Farklı kullanım alanlarına sahip olan bu bitkisel yağ, başta Kanada olmak üzere Britanya, Çin ve Pakistan gibi ülkelerde de üretilir. Kanola yağı, beyin fonksiyonlarını iyileştirmeden yaşlanma karşıtı etkilere kadar insan sağlığı açısından pek çok fayda da sunar. Kanola yağı hakkında daha detaylı bilgi edinmek ve "Kanola yağının faydaları ve zararları nelerdir?" gibi merak edilen tüm soruların yanıtlarına ulaşmak için içeriğimizi inceleyebilirsiniz.

Kanola yağı, aynı adı taşıyan sarı çiçekli bir bitkinin tohumlarından elde edilir. Bu bitki, Brassicaceae familyasına ait olan ve kolza adıyla da bilinen Brassica napus türüdür. Kanadalı bilim insanları 1976 yılında kolza tohumunun kalitesini iyileştirerek erusik asit ve glukozinolatlar açısından düşük olan, yağ üreten yeni bir tohum keşfettiler. Bu tohumun ismini de kanola olarak tescil ettirdiler.

Türkiye'de rapiska, rapitsa ve kolza gibi farklı isimlerle de bilinen kanola, kışlık ve yazlık olmak üzere iki fizyolojik döneme sahiptir. Bu bitkinin yetişmesi için en uygun iklim koşulları Ege ve Akdeniz bölgelerinde, Adana'nın Çukurova ilçesinde mevcuttur. Ayrıca bu bitki Güneydoğu Anadolu’nun pamuk, Marmara Bölgesi'nin ayçiçeği ve buğday ekilen alanlarında da yetişir.

Dünya çapında en önemli yağ tohumu ürünlerinden biri hâline gelen kanola yağı, palmiye ve soya fasulyesi yağından sonra üretim hacmi açısından en büyük üçüncü bitkisel yağdır. 

Kanola yağı üretiminde temizleme, ısıtma, presleme, çözücü ekstraksiyonu, rafine etme ve işleme gibi farklı aşamalar yer alır. 

Kanola yağının üretim aşamalarını şu şekilde detaylandırabiliriz:

  • Hasat ve Temizlik: Kanola bitkileri, işlenmek üzere toplanan tohumları elde etmek için vakti geldiğinde hasat edilir. Bitkinin otları, sapları, baklaları, kirli kısımları ve döküntüleri temizlenir.
  • Pişirme ve Ezme: Temizlenen tohumlar ısıtma tamburlarına konur. Kanola tohumları yağının çıkarılması için bazı mekanik yöntemler kullanılarak ezilir. Yağın çoğu bu işlem esnasında çıkarılır.
  • Çözücü Ekstraksiyonu: Ezilme işleminden sonra tohumlarda kalan yağı çıkarmak için tohum çözücü ekstraksiyonu adı verilen bir işleme tabi tutulur. 
  • Rafine Etme ve İşleme: Bu işlemlerin ardından çıkarılan yağ, bir rafine etme işleminden geçer. Bu işlem ince parçacıklar, serbest yağ asitleri, zamklar ve kokular gibi tüm safsızlıkları giderir. 
  • Paketleme: Son aşamadaysa rafine edilen ve kokusu giderilen kanola yağı paketlenir ve satışa sunulur. 

Kanola Yağının Faydaları Nelerdir?

Kanola yağının potansiyel faydalarından bazıları şu şekilde sıralanabilir:

  • Plazma lipidlerini iyileştirmeye yardımcı olabilir.
  • Düşük yoğunluklu lipoproteinleri (LDL) ve toplam kolesterolü (TC) azaltabilir.
  • Kanola yağının tüketimi hepatik steatoz üzerinde olumlu bir etkiye sahip olabilir.
  • Tip II DM'de kanola yağı tüketimi, oksidatif stresi ve inflamasyonu azaltmaya yardımcı olabilir.
  • Merkezi obeziteyi azaltmaya yardımcı olabilir.
  • İçerdiği omega-3 yağ asitleriyle beyin fonksiyonlarını iyileştirebilir.
  • İyi bir antioksidan kaynağı olması nedeniyle metabolizmanın iyileştirilmesine yardımcı olabilir.
  • İçeriğinde bulunan E ve K vitaminlerinin yaşlanma karşıtı etkisi olabilir.
  • Eklem sertliğini ve hassasiyetini gidermeye yardım edebilir, bu özellik artritte fayda sağlayabilir.
  • Antiinflamatuar özelliği sebebiyle astım hastalarına yardımcı olabilir.

Kanola yağının çeşitli koşullarda faydalarını gösteren çalışmalar olmasına rağmen bunlar yeterli değildir. Bu yağın insan sağlığı üzerindeki faydalarının gerçek boyutunun ortaya konulması için daha fazla çalışma yapılması gerekir. 

Kanola Yağının Besin Değeri

Bir yemek kaşığı (14 gram) kanola yağının besin değerleri yaklaşık olarak şu şekildedir:

  • 124 kalori,
  • 13.6 gram yağ,
  • 1 gram doymuş yağ,
  • 8.45 gram tekli doymamış yağ,
  • 3.48 gram çoklu doymamış yağ,
  • 16.6 miligram K vitamini,
  • 2.44 miligram E vitamini.

Kanola yağı %7 doymuş yağ oranına sahiptir. Düşük yağ oranına sahip olan bu yağın çoklu doymamış yağlar arasında linoleik asit (omega-6 yağ asidi) ve bitki bazlı bir omega-3 yağ asidi olan alfa-linolenik asit (ALA) de bulunur.

Kanola Yağı Nasıl Kullanılır?

Kanola yağı hafif aroması, yüksek dumanlanma noktası ve pürüzsüz dokusu nedeniyle çok yönlü olarak kullanılabilen pişirme yağlarından biridir. Bu nedenle birçok yemekte kullanılabilir ve farklı pişirme yöntemlerinde tercih edilebilir.

Kanola yağı;

  • Pişirme yağı olarak sotelemede, kızartmada, fırınlamada ve ızgarada, 
  • Salatada ve marine soslarında,
  • Yapışmaz bir pişirme deneyimi için tavaları yağlamada,
  • Tariflerdeki margarin ya da tereyağı gibi katı yağların yerine kullanılabilir.

Diğer kullanım alanları da şu şekildedir:

  • Çok işlenmiş bir yağ olduğundan günlük ev yemeklerinde kullanılabilir.
  • Kanola yağı vejetaryen beslenmeyi tercih eden bireyler için de iyi bir yağ asidi kaynağı olabilir.

Kanola yağının gıda olarak tüketiminin yanı sıra birçok farklı kullanım alanı da vardır. Kanola yağının kullanıldığı diğer alanlar ve içerisine dâhil edildiği ürünler şu şekilde sıralanabilir:

  • Mürekkeplerin içinde yer alabilir.
  • Sabunların içeriğinde kullanılabilir.
  • Biyodizel üretiminde kullanılır.
  • Bazı boyaların içeriğinde mevcuttur.

Kanola Yağının Zararları Nelerdir?

Kanola yağı genellikle sağlıklı bir yağ seçeneği olarak bilinir. Ancak bu bitkisel yağ birtakım sağlık sorunlarına da neden olabilir. İstenmeyen herhangi bir etkiye maruz kalmamak için kanola yağının zararlarını bilmek ve kullanırken dikkatli olmak önemlidir.

Kanola yağının bazı zararlarını şu şekilde sıralayabiliriz:

  • Yapılan bir araştırma, kanola yağının tekrar tekrar ısıtılmasının yağın trans yağ oranını %233 oranında artırdığını göstermiştir. Uzun süre aşırı yüksek sıcaklıklara maruz bırakılan kanola yağlarını tüketmek, bireylerin zararlı trans yağ tüketimlerini artırabilir. Bu durum bireylerde kalp hastalığı riskinin artmasına da yol açabilir.
  • Kanola yağı gibi tekrar tekrar ısıtılan yağlarda serbest radikaller gibi zararlı bileşikler bulunur. Bu bileşikler hücrelere zarar verebilir ve vücutta iltihaplanmaya neden olabilir. Bu da genel sağlık açısından birtakım zararlı sonuçlar doğurabilir.
  • Kanola yağı birçok besinde yaygın olarak bulunan omega-6 yağları açısından zengindir. Bazı çalışmalar kanola yağının omega-6'da omega-3'e oranla yüksek oranda bulunmasının alzaymır, obezite ve kalp hastalığı gibi birtakım sağlık sorunlarına yakalanma riskini artırabileceğini gösterir.
  • Fazla miktarda kanola yağı tüketmek aşırı kalori alımına yol açabilir. Bu durum insülin direncine ve obeziteye katkıda bulunan bir faktördür.
  • İçeriğindeki erusik asit miktarı az olsa da bu asit normal büyümeye engel olabilir.
  • İçerdiği omega-3 yağ asitleri kanama süresini uzatabilir.
  • Kanola yağının diğer ilaçlarla etkileşime girip girmediğine dair yeterli bir bilgi mevcut değildir. Herhangi bir sorunla karşılaşmamak için düzenli olarak ilaç kullananların kanola yağı tüketmeden önce doktora danışmaları önerilir. 

Kanola yağı kullanımında dikkat edilmesi gereken bazı noktalar şu şekilde sıralanabilir:

  • Bu yağ yanıcı özelliktedir. Bu nedenle dikkatli bir şekilde kullanılması gerekir.
  • Hafıza bozukluğuyla olan ilişkisi tam olarak doğrulanmamış olmakla birlikte bilişsel işlevleri bozuk olan bireylerin kanola yağı kullanmadan önce doktora danışmaları tavsiye edilir.
  • Kanola yağının aşırı kullanımı atardamar iltihabına yol açabilir. Bu nedenle özellikle kalp rahatsızlığı olan bireyler bu ürünü kullanmadan önce doktora danışmalıdırlar.
  • Hamile kadınlar ve emziren anneler kanola yağı kullanımında dikkatli olmalıdır. Kullanmadan önce bir doktora danışıp onay almaları faydalıdır.