Yumurta Alerjisi Nedir?
Yaygın görülen bir gıda alerjisi türü olan yumurta alerjisi, bağışıklık sistemi yumurtanın içerisindeki proteinlere aşırı tepki verdiğinde gerçekleşir. Yetişkinlerde yumurta alerjisi genellikle tavuk yumurtaları nedeniyle ortaya çıksa da ördek, hindi veya bıldırcın gibi diğer hayvanların yumurtaları da aynı tepkiye yol açabilir. Ancak hekimler yumurta alerjisinin genetik bir bileşen olabileceğini de öne sürerler.
Yumurta alerjisi kanda bulunan bir antikor türü olan IgE (immunoglobulin E) aracılıdır. Sağlıklı bireyler yumurta alerjenlerine maruz kaldıkları zaman antijene özgü IgE üretebilirler.
Yumurta alerjisi çocuklarda en sık görülen ikinci gıda alerjisidir. Çocukların yaklaşık %2'sinin yumurtaya alerjisi olduğu düşünülmektedir. Bununla beraber çocukların yaklaşık yarısı 5 yaşına kadar yumurtaya karşı tolerans geliştirirler. Bu alerji çocukların yaklaşık %70'inde 16 yaşına kadar tamamen kaybolabilir. Bu nedenle bebeklerde ve çocuklarda görülen yumurta alerjisinin zaman içerisinde geçme eğiliminde olduğu söylenebilir. Ayrıca yumurta alerjisi olan çocukların yaklaşık %70'i, fırınlanmış yani aşırı ısınmaya maruz kalmış yiyeceklerde bulunan yumurta proteinini tüketince herhangi bir rahatsızlık yaşamazlar.
Yumurta beyazı alerjisi yumurta sarısına kıyasla daha yaygın görülen bir sorundur. Yumurta sarısının içerisinde de protein vardır ancak yumurta beyazı çok sayıda alerjen içerir. Yaklaşık 24 farklı antijenik protein içeren başlıca yumurta beyazı alerjenleri arasında ovalbumin, ovomukoid, ovotransferrin ve lizozim bulunur.
Yumurta Alerjisinin Belirtileri Nelerdir?
Yumurta alerjisi kızarıklık, kaşıntı gibi cilt problemleri ve mide bulantısı, karın ağrısı, kusma, ishal gibi sindirim sorunları başta olmak üzere birtakım rahatsız edici belirtilere yol açabilir. Yumurta alerjisinin neden olduğu bazı belirtiler hayatı tehdit eden sonuçlara yol açabilecek düzeyde de olabilir. Bu belirtiler kişiden kişiye değişiklik gösterse de genellikle yumurtaya maruz kalındıktan kısa bir süre sonra ortaya çıkar.
Yumurta alerjisinin belirtileri şu şekilde detaylandırılabilir:
- Cilt Reaksiyonları: Kaşıntı ve döküntü gibi cilt reaksiyonları yumurta alerjisinde en sık görülen belirtiler arasındadır. Yumurta alerjisi bacaklarda ve vücudun farklı bölgelerinde döküntülere yol açabilir. Yumurta, bu besine karşı alerjisi olan çocukların bazılarında kronik egzamaya da neden olabilir. Bu durum yumurta içeren fırınlanmış ürünleri düzenli olarak tüketmekten kaynaklanabilir. Yumurta alerjisinde görülen egzama genellikle hafif seyretse de sürekli reaksiyonlara neden olabilir.
- Sindirim Sorunları: Yumurta alerjisi olan bireylerde doğrudan yumurta ya da yumurta içeren yiyecekler tüketildikten sonra mide bulantısı, kusma ve ishal gibi ciddi sindirim sistemi rahatsızlıkları ortaya çıkabilir. Bu belirtiler bireyin yaşam kalitesini düşürecek kadar rahatsız edici olabilir.
- Solunum Sorunları: Yumurta tükettikten sonra hırıltılı nefes, burun akıntısı ve nefes darlığı gibi solunum sistemiyle ilgili belirtiler de ortaya çıkabilir. Bu belirtiler, astım gibi solunum yollarını etkileyen rahatsızlıklardan muzdarip bireylerde daha belirgin olabilir.
- Şiddetli Reaksiyonlar: Yumurta alerjisinin ciddi belirtileri arasında anafilaksi yer alır. Anafilaksi yumurta alerjisinde nadiren görülse de son derece ciddi bir durumdur. Genellikle alerjene maruz kaldıktan kısa bir süre sonra ortaya çıkan ve hayatı tehdit eden multisistemik bir reaksiyondur. Anafilaksi belirtileri hafif cilt kızarıklığı ve kaşıntı gibi cilt reaksiyonlarından şiddetli solunum semptomlarına kadar değişiklik gösterebilir. Anafilaksinin hayatı tehdit edici olmasının sebebi, kısa süre içerisinde solunum sisteminin çökmesine yol açabilmesidir.
Bebeklerde Yumurta Alerjisinin Belirtileri Nelerdir?
Yumurta alerjisi olan bebekler genellikle yumurta içeren yiyecekleri reddederler. Yumurta cilde temas ettiğinde ağız çevresinde kızarıklık ve bazen de şişlik oluşabilir. Yumurta yemeye devam eden bebeklerse genellikle yemekten sonra kusarlar. Yetişkinlerde olduğu gibi emen bebeklerde de yumurta alerjisi mide ağrısı ya da ishal gibi sindirim sistemi sorunlarına yol açabilir.
Bebeklerde yumurta sarısı alerjisi belirtileriyse nadiren ciddidir. Bebeklerde görülen yumurta alerjisi belirtilerinin arasında sık olmamakla beraber öksürük, astım tipi hırıltı ya da anafilaksi gibi daha ciddi semptomlar da yer alır.
Yumurta Alerjisinde Teşhis ve Tedavi Yöntemleri
Yumurta alerjisinin teşhis edilmesi doğru tedavinin uygulanmasının ilk adımıdır. Hem teşhiste hem tedavide uygulanabilecek yöntemleri şu şekilde detaylandırabiliriz:
- Alerji Testleri: Yumurta alerjisinin teşhisinde cilt ve kan testlerine başvurulabilir. Cilt testinde yumurta proteini içeren az miktarda sıvı sırttan veya ön koldan cilde yerleştirilir. Ardından maddenin cilde sızması için steril bir prob ya da iğne yardımıyla cilt delinir. Yaklaşık 15 ila 20 dakika içerisinde ciltte kabarıklık ya da kızarıklık oluşursa alerjiye işaret edebilir. Sıvıdaki protein çeşidine bağlı olarak test sonucunda alerjinin yumurta beyazından mı yoksa sarısından mı kaynaklandığını belirlemek de mümkündür. Kan testindeyse alerji durumunda salgılanan immünoglobulin E antikorlarının varlığına bakılır. Bu testler yeterli olmadığında oral gıda testi yapılması da gerekebilir. Bu testle tıbbi gözetim altında yumurta yedirilen bireyde alerjik reaksiyon oluşup oluşmadığına bakılır. Şiddetli reaksiyon riskinden ötürü bu test eğitimli personellerin ve acil durum ekipmanlarının yer aldığı bir ortamda gerçekleştirilir.
- Tedavi Seçenekleri: Yumurta alerjisi hafif düzeyde olduğunda semptomları azaltmak için antihistaminikler tercih edilebilir. Ancak yumurta yedikten ya da yumurtaya maruz kaldıktan sonra alınabilen antihistaminikler, anafilaksi gibi şiddetli reaksiyonlarda etkili değildir. Anafilaksi semptomları ortaya çıktığında kısa süre içerisinde sorunu çözmeye yardımcı olacak yöntem epinefrin oto-enjektörüdür. Adrenalin anlamına gelen epinefrin nefes darlığı, boğaz şişmesi ve kan basıncı düşüklüğü gibi hayatı tehdit eden semptomları ortadan kaldırabilir. Bu oto-enjektör, alerjisi olan bireyin her zaman yanında bulunması gereken bir tedavi aracıdır. Bununla beraber epinefrin işe yarasa bile belirtiler tekrar başlayabileceği için anafilaksi durumunda mutlaka tıbbi yardım almak gerekir.
- Yumurta İçeren Gıdalardan Kaçınma: Yumurta alerjisinde görülen semptomları ortadan kaldırmanın en etkili yolu yumurtadan ve yumurta içeren ürünlerden tamamen uzak durmaktır. Yumurta birçok işlenmiş gıdada bulunur ve hazır gıdaların veya işlenmiş yiyeceklerin etiketlerinde tam olarak hangi bileşenlerin yer aldığı belirtilmeyebilir. Bunun için bireyin yediği yiyecekleri evde kendisinin hazırlaması ve hazır gıdalardan kaçınması oldukça önemlidir.
Yumurta Alerjisi Olanlar İçin Alternatif Protein Kaynakları
Yumurta alerjisi olanlar sağlıklı ve kaliteli bir protein kaynağı olan yumurtadan mahrum kalırlar. Bununla beraber yumurtanın yerine tüketilebilecek birçok kaliteli alternatif protein kaynağı da bulunur. Bu kaynaklar temelde hayvansal ve bitkisel proteinler olmak üzere iki başlıkta incelenebilir.
Bitkisel Protein Kaynakları
Yumurta alerjisi olanların tercih edebilecekleri hem besin değeri yüksek hem protein sağlayan bitkisel gıdalar bulunur. Bu gıdaları baklagiller, tahıllar, soya ürünleri, kuru yemişler ve toz protein alternatifleri olarak kategorilere ayırmak mümkündür.
Baklagiller: Dünyanın birçok yerinde tüketilen nohut, mercimek ve fasulye gibi baklagiller yumurta alerjisi olanlar için etkili bir protein kaynağıdır. Yüksek miktarda protein içeren baklagiller, bitkilerden kaliteli protein sağlar ve aynı zamanda lif açısından da zengindir. Baklagiller bakımından zengin bir beslenme programıyla vücudun ihtiyaç duyduğu proteini almak ve yumurta alerjisi belirtilerini önlemek mümkündür.
Tahıllar: Kinoa, chia ve keten tohumu gibi tahıllar karbonhidrat içeriği yoğun olmakla beraber bitkisel protein de içerir. Özellikle kinoa vücudun ihtiyaç duyduğu tüm esansiyel aminoasitleri içermesi bakımından da son derece kaliteli bir bitkisel protein kaynağıdır.
Soya Ürünleri: Tofu, tempeh, seitan gibi soya ürünleri hayvansal protein kaynaklarına mükemmel birer alternatiftir. Bu yiyecekler kaliteli protein içerikleriyle yumurta alerjisi olanlar tarafından güvenle tüketilebilir. Asya menşeili olan soyanın içerisinde vücudun ihtiyaç duyduğu tüm esansiyel amino asitler de bulunur. Dolayısıyla soya ürünleri de 9 temel amino asidi içerdiğinden kaliteli protein kaynakları arasındadır.
Kuru Yemişler: Fındık, badem, ceviz gibi kuru yemişler lezzetli atıştırmalıklar olmalarının yanı sıra iyi birer bitkisel protein kaynağıdır. Özellikle kek ve kurabiye gibi hamur işlerine yumurta yerine kuru yemiş eklemek veya sabah kahvaltısında tostun yanında kuru yemiş tüketerek protein ihtiyacını karşılamak mümkündür.
Toz Proteinler: Bezelye ve pirinç proteini de yumurta tüketemeyenler için alerji semptomlarına yol açmayan etkili alternatiflerdendir. Bu tozlar veganlar için protein kaynakları olarak üretilmiş olsa da vegan olmayan bireyler tarafından da farklı amaçlarla tüketilebilir. Ancak bezelye ve pirinç proteini arasında temel bir fark bulunur. Bezelye tüm esansiyel amino asitleri içerirken pirinç proteini bu özelliğe sahip değildir.
Hayvansal Protein Kaynakları
Hayvansal protein kaynakları yumurta tüketemeyenlerin eksik protein ihtiyaçlarını tamamlamak için tercih edebilecekleri doyurucu ve etkili alternatiflerdir. Tavuk ve hindi etinden süt ürünlerine kadar birçok hayvansal gıdada yüksek miktarda protein bulunur.
Tavuk, Hindi ve Kırmızı Et: Tavuk, hindi ve dana eti gibi yağsız etler proteinin yanı sıra demir ve çinko da içerir. Yumurta proteinini ikame ederken sağlıksız doymuş yağlardan kaçınmak için yağsız kıyma, tavuk filetosu veya derisiz hindi göğsü gibi yağsız veya düşük yağlı et seçenekleri tercih edilebilir.
Balık ve Deniz Ürünleri: Balık ve deniz ürünleri yumurta alerjisi olanlar için hem kaliteli hem besleyici protein kaynaklarıdır. Bu besinler yüksek protein içeriğinin yanı sıra kalp sağlığını destekleyen omega 3 yağ asitleri açısından da zengindir. Yumurta tüketmeyenler diyetlerine somon, ton balığı ve karides gibi deniz ürünlerini dâhil edebilirler.
Süt ve Süt Ürünleri: Yoğurt, peynir gibi süt ürünleri laktoz intoleransı olmayan bireyler tarafından rahatlıkla tüketilebilen kaliteli protein kaynaklarıdır. Dengeli bir diyette bulunması gereken bu yiyecekler hem sabah kahvaltısında hem ara hem de ana öğünlerde tüketilebilir.
Bitkisel Sütler: Süt alerjisi veya laktoz intoleransı bulunan bireyler genellikle süt yerine bitkisel sütleri tüketirler. Hindistan cevizi ve badem gibi bitkilerden elde edilen bu sütler hem lezzetli hem hafiftir. Özellikle süt ürünleri ve yumurta tüketemediği için günlük protein ihtiyacını karşılamakta zorlanan bireyler sağlıklı bitkisel protein kaynakları olan bu sütleri tercih edebilirler.
Yumurta Alerjisi Olanların Dikkat Etmesi Gereken Besinler
Yumurta alerjisi olan bireyler yedikleri yemeklerin içerisinde bulunan gıdalara mutlaka dikkat etmelidir. Bu gıdalar iki farklı kategori altında incelenebilir:
- Gizli Yumurta İçeren Gıdalar: Fırın ürünleri, makarnalar ve işlenmiş gıdalar genellikle yumurta içerir. Ancak bu yiyeceklerin içeriğindeki yumurta görünür olmayabilir. Kek, kurabiye, erişte veya hazır şinitzel gibi gıdalar yumurta proteini, yumurta sarısı ya da akı içerebildiğinden yumurta alerjisi olan bireylerde birtakım alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Bu gıdaları hazır almak yerine evde yumurtasız versiyonlarını hazırlamak olası bir alerji riskinin önüne geçilmesini sağlayabilir.
- Etiket Okuma ve Sakınılması Gereken İçerikleri Tespit Etme: Hazır gıdaların içerisinde çıplak gözle anlaşılmayan birçok katkı maddesi ve bileşen bulunabilir. Bu bileşenlerin arasında yumurta ve yumurta proteinleri de bulunur. Bu tür hazır gıdaları tüketmekten kaçınmak için ürünlerin etiketlerinde yer alan içindekiler kısmını dikkatlice okumak büyük önem taşır. Etiketinde yumurtanın yanı sıra albümin, globülin, livetin lizozim, avidin, vitellin, apovitellin, ovalbumin ya da ovomukoid gibi yumurta proteinleri bulunan yiyecekler de tüketilmemelidir.
Yumurta Alerjisi Olanlar İçin Yumurta İkamesi Önerileri
Yumurta alerjisi olanlar için hem hamur işlerinde hem yemeklerde bu temel gıdayı ikame edecek alternatifler vardır.
Fırıncılıkta Yumurta İkameleri
Fırıncılıkta yumurtanın yerine geçebilecek alternatifler yumurtanın sağladığı bağlayıcılık etkisine sahiptir. Bu yumurta ikameleri şunlardır:
Meyve Püreleri: Elma, muz, kabak gibi meyve püreleri, bağlayıcılık bakımından yumurtanın yerini tutabilen bitkisel kaynaklardır. Özellikle muz ve elma püresi kurabiye, kek ve krep gibi birçok fırınlanmış üründe yumurtanın sağladığı bağlayıcı etkileri gösterir. Bununla beraber bu malzemelerin tarifin tadını değiştirebileceğini de unutmamak gerekir.
Chia veya Keten Tohumu Jeli: Chia ve keten tohumu jeli hamur işlerine kıvam verebilecek sağlıklı alternatiflerdir. Bu ürünler omega 3 yağ asitlerinin yanı sıra lif ve diğer faydalı besin maddelerini de içerir. Ancak bu gıdaların yumurtayla benzer etki gösterebilmesi gibi için jel kıvamına getirilmesi gerekir. Bu amaçla 1 yemek kaşığı öğütülmüş chia ya da keten tohumu 3 yemek kaşığı suyu tamamen emene ve koyulaşana kadar çırpılır.
Sirkeli Karbonat Karışımı: 1 tatlı kaşığı karbonatı 1 yemek kaşığı sirkeyle karıştırmak pek çok tarifte 1 yumurtanın yerini tutabilir. Sirke ve karbonat karıştırıldığında karbondioksit ve su üreten bir kimyasal reaksiyon meydana gelir. Bu reaksiyon pişmiş ürünleri havayla doldurarak hafifletir. Karbonat ve sirke karışımı keklerde ve ekmeklerde kullanılabilir.
Kommersiyel Yumurta İkame Tozları: Piyasada bulunan yumurta ikameleri genellikle patates nişastası, tapioka nişastası ve mayalama maddelerinden oluşur. Tüm fırın ürünlerinde kullanılabilen bu tozlar yiyeceklerin lezzetinde değişime neden olmaz. Ürünlerin arkasında ikame talimatları bulunur ancak genellikle 1.5 çay kaşığı tozu 2 ila 3 yemek kaşığı ılık suyla karıştırarak 1 yumurtaya denk bir karışım elde edilir.
Yemeklerde Yumurta İkamesi
Yemeklerde yumurta yerine kullanılabilecek birçok alternatif yemekte bağlayıcılık sağlayabilir. Aynı zamanda alerjisi olan bireyler bu sayede sevdikleri lezzetleri tüketmeye de devam edebilirler. Yemeklerde yumurta ikamesi olarak kullanılabilecek alternatifler arasında tofu, nohut unu ve su karışımı, aquafabe (nohut suyu) yer alır.
Tofu: Yumuşak dokusuyla yumurta için harika bir alternatif olan tofu, işlenmiş ve katı bloklar hâline getirilmiş soyadan oluşur. ¼ su bardağı tofu 1 yumurtaya eş değerdir. Tofuyla sebzeli veya peynirli olmak üzere lezzetli omletler yapılabilir. Ayrıca keklere ve kurabiyelere de eklenebilir.
Nohut Unu ve Su Karışımı: Nohut unu ve su bir araya geldiğinde bağlayıcılık sağlayan bir karışım elde edilir. Bu karışım lif ve protein açısından zengin olduğu için iyi bir yumurta alternatifidir.
Aquafabe: Genellikle nohut suyundan yapılan aquafabe, yumurta alerjisi olanlar için sağlıklı ve besleyici bir bitkisel gıdadır. Aquafabenin içerisinde B vitaminleri, folat, demir ve fosfor bulunur. Aquafabe ile, yumurta beyazıyla yapılan mereng, omlet ya da krep gibi yemekler hazırlanabilir.
Yumurta Alerjisi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Yumurta alerjisi nasıl olur?
Yumurta alerjisi bağışıklık sisteminin anormal reaksiyonundan kaynaklanan bir durumdur. Bağışıklık sisteminin birincil amacı, kendi dokusu ile yabancı maddeler arasında ayrım yapmaktır. Bunu sayede patojen ajanlar hastalığa neden olmadan ortadan kaldırılır. Vücudun bağışıklık sistemi bu ayrımı yapamadığında vücudun diğer hücreleri de patojen gibi görülür ve bu hücrelere karşı otoantikorlar geliştirilir. Gıda alerjisinin meydana gelmesi de bu şekildedir.
Yumurta alerjisi nasıl anlaşılır?
Yumurta alerjisi yumurta doğrudan tüketildiğinde ya da yumurta içeren gıdalar yendiğinde ortaya çıkan belirtilere göre anlaşılabilir. Vücutta döküntüler, nefes almada güçlük ve mide bulantısı gibi birçok belirtiye neden olan alerji durumunda birey rahatsızlık hissedebilir. Bu rahatsızlık neticesinde sorunun kaynağını araştırmak için doktora başvuran bireye yumurta alerjisi teşhisi konabilir.
Bebeklerde yumurta alerjisi nasıl anlaşılır?
Bebeklerde yumurta alerjisi bazı belirtilere yol açabilir ve bu belirtilere bakarak bebeğin yumurta alerjisi olup olmadığına karar verilebilir. Ancak kesin teşhis için mutlaka bir sağlık uzmanına başvurmak ve bu doğrultuda profesyonel yardım almak gerekir. Bebekte yumurta alerjisi belirtileri arasında yumurtanın temas ettiği yerlerde kızarıklık ve yemekten sonra kusma bulunur.
